Ανάλυση

Θέματα που εγείρει

  • η σχέση αλληλεξάρτησης ανάμεσα στους έχοντες και μη- έχοντες
  • τα κοινωνικά προβλήματα της ανεργίας, φτώχειας, έλλειψης στέγης
  • η παρουσία του καπιταλισμού και του δυτικού ιμπεριαλισμού
  • η εκπαίδευση ως όχημα για επαγγελματική και κοινωνική ανέλιξη (οι μη πτυχιούχοι/μη προνομιούχοι διδάσκουν ιδιαίτερα μαθήματα σε αυτούς που φιλοδοξούν να τα καταφέρουν μέσω της εκπαίδευσης)
  • ο «εκπαιδευτικός πυρετός» (education fever), η επένδυση δηλαδή τεράστιων χρηματικών ποσών σε φροντιστηριακά μαθήματα
  • η κινητικότητα ανάμεσα στις κοινωνικές τάξεις

ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΓΙΑ ΤΗ ΝΟΤΙΑ ΚΟΡΕΑ

Η χώρα έχει υποστεί την κηδεμονία και καταπίεση διαδοχικά: της Ιαπωνίας, της Αμερικής και της Β. Κορέας. Ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος ώθησε την ήδη καταπιεσμένη ενιαία Κορέα τότε στα όρια της οικονομικής και κοινωνικής εξαθλίωσης. Είναι χαρακτηριστικό ότι ο Κορεατικός Πόλεμος έφερε την Νότια Κορέα χρόνια πίσω σε πολλά χρόνια πίσω, ανάμεσα στους οποίους, και τον τομέα της εκπαίδευσης που μόλις είχε αρχίσει να επανακάμπτει.

Η οικονομική, τεχνολογική και βιομηχανική άνθιση άρχισε μετά τη δεκαετία του 60, όποτε και άρχισε να αποδίδει η επένδυση στην παιδεία, η ανατροπή του μεγάλου ποσοστού αναλφαβητισμού και η ανάπτυξη της χώρας σε όλους τους τομείς (οικονομικό κοινωνικό, πολιτικό και πολιτισμικό).

ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΣΤΗ ΝΟΤΙΑ ΚΟΡΕΑ

Oι μαθητές περνούν πολύ δύσκολα στο ιδιαίτερα ανταγωνιστικό σύστημα εκπαίδευσης, αφού μέχρι να εισαχθούν στο πανεπιστήμιο βιώνουν εξαντλητική κούραση, άγχος, έως και κατάθλιψη. Χαρακτηριστικό είναι ότι ένας μέσος μαθητής λυκείου περνά έως και 16 ώρες ημερησίως διαβάζοντας. Το εκπαιδευτικό σύστημα της Ν. Κορέας είναι εστιασμένο στην υπεροχή, αλλά ξεχνά τα βασικά · τα αγγλικά για παράδειγμα, συνδέονται με την αποστήθιση λεξιλογίου, γεγονός που μπορεί να κάνει και μια συζήτηση στα αγγλικά δύσκολη.

Χαρακτηριστικά δύσκολες είναι και οι εισαγωγικές εξετάσεις για το πανεπιστήμιο στα αγγλικά – το λεγόμενο CSAT English test δυσκολεύει ακόμα και αυτούς που μιλούν τα αγγλικά ως μητρική γλώσσα. Γεγονός είναι ότι ο υψηλός ακαδημαϊκός χαρακτήρας του εκπαιδευτικού συστήματος της Νότιας Κορέας έχει οδηγήσει σε μια υπερπληθώρα πανεπιστημιακών πτυχιούχων με συνακόλουθα υψηλά ποσοστά ανεργίας. Είναι ενδεικτική μία ατάκα στην ταινία, εμπνευσμένη από το αληθινό γεγονός όπου χιλιάδες πτυχιούχοι έκαναν αίτηση για μία θέση προσωπικού ασφαλείας.

Εικαστικές ΤΕΧΝΙΚΕΣ

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ

Αναγόμενη στον αφανή ήρωα της ταινίας, η αρχιτεκτονική διαμορφώνει μια πολιτική εμπειρία του χώρου που προωθεί την ιστορία συνύπαρξης, αλλά και έντασης ανάμεσα σε δύο διαφορετικής κοινωνικής προέλευσης οικογένειες: τους φτωχούς Kims και τους πάμπλουτους Parks. Πέρα από την αισθητική δηλαδή, η αρχιτεκτονική έχει και αλληγορική αξία, αφού όλη η δράση λαμβάνει χώρα στα σπίτια αυτών των δύο οικογενειών, που κατασκευάστηκαν από την αρχή για τις ανάγκες της ταινίας· το σκοτεινό, στριμωγμένο ημι-υπόγειο των ανθρώπων που τρέφουν την ελπίδα ότι θα «ανέβουν» κοινωνικά και το μινιμαλιστικό σπίτι των ανθρώπων στο οποίο διεισδύουν σιγά – σιγά και απολαμβάνουν μαζί τους την πολυτέλεια μιας άγνοιάς μέχρι να αυτή να ξεδιπλωθεί και να οδηγήσει στη σύγκρουση. Κομβική σημασία σε αυτή την οργανική ενότητα χώρου διαδραματίζουν τα εμφανή κάθετα επίπεδα στα οποία δομείται η ταινία.Οι σκάλες που οδηγούν στο σπίτι των Parks, αλλά και αυτές στο εσωτερικό του άλλωστε έχουν περίοπτη θέση – staircase movie, την αποκαλεί ο ίδιος ο σκηνοθέτης – στην ταινία αφού προσομοιάζουν την κίνηση των τάξεων στην κοινωνική ιεραρχία.

Ενδεικτικά, μπορούμε να δείξουμε τα εξής αποσπάσματα: 12:00 – 12:12( σπίτι των Kims), 15:33 -15:49 (σπίτι των Parks).

Φωτισμός

Κεντρική σημασία στην ταινία έχει επίσης και το φως · στην περίπτωση των Kims, το φυσικό φως που μπαίνει μέσα από το παράθυρο στο ύψος του δρόμου και για πολύ μικρό χρονικό διάστημα, είναι πολύ περιορισμένο,ενώ αντίθετα οι άπλετοι, διαφανείς χώροι του υπερυψωμένου σπιτιού των Parks, στην πλούσια απομονωμένη περιοχή που δύσκολα έχει κανείς πρόσβαση, λούζονται στη λιακάδα καθόλη τη διάρκεια της ημέρας. Ουσιαστικά χαίρονται την απομόνωσή τους από τον υπολοιπό κόσμο, μη γνωρίζοντας ότι το απόλυτο σκοτάδι που συμβολίζει την άγνωστη σε αυτούς κοινωνική καταπίεση λανθάνει μέσα στο ίδιο τους το σπίτι.

Ενδεικτικά μπορούμε να δείξουμε τα εξής αποσπάσματα: 01:06 – 02:38 (σκοτάδι), 13:00 -13:57 (φως).

Μουσική

Απόλυτα εναρμονισμένη με το κυρίαρχο στοιχείο της ταινίας, τις σκάλες και τις συμβολικές τους προεκτάσεις, η μουσική, που στην πλειονότητά της περιλαμβάνει ορχηστρικά κομμάτια, διακρίνεται από έναν μινιμαλιστικό κυρίως τόνο που αντανακλά κατάλληλα τόσο τις περιπέτειες των ηρώων σε κάθε σκηνή, όσο και το συνολικό μήνυμα της ταξικής πάλης. Έτσι, το εναρκτήριο κομμάτι για παράδειγμα –την επιμέλεια του οποίου, όπως και όλου του soundtrackέχει ο Jung Jae-il– σταδιακά συντονίζεται στον ρυθμό της ταινίας, αιχμαλωτίζοντας την ζοφερή ατμόσφαιρα της ζωής σε ένα ημί-υπόγειο, ενώ έγχορδες μουσικές από την άλλη προμηνύουν τον κίνδυνο που θα διαλύσει την πρόσκαιρη χαρά των Kimsμε την έλευση της πρώην οικονόμου του σπιτιού. Με άλλοτε φρενήρεις και άλλοτε ήρεμους ρυθμούς, η μουσική βοηθά στην βίωση των συναισθηματικών εντάσεων των ηρώων και την απορρόφηση της αναπότρεπτης κλιμάκωσης αντίστοιχα.

ΤΟΠΟΘΕΤΗΣΗ ΣΤΗ ΣΚΗΝΗ (Blocking)

Έχοντας αρχικά σκεφτεί τα «Παράσιτα» για τη θεατρική σκηνή, η τοποθέτηση και η κίνηση των ηθοποιών, οι οποίες είναι γνωστές με τον όρο “blocking”, στην ταινία από τον Bong Joon–Ho δεν αποτελεί έκπληξη. Αξιοποιώντας στο έπακρο την αναλογία (οθόνης) 2.39: 1 και το χαρακτηριστικό για τις ταινίες του στοιχείο της συμμετρίας, ο Νοτιοκορεάτης σκηνοθέτης, επιπρόσθετα βάζει τους ηθοποιούς του σε μία κίνηση που όχι μόνο φαίνεται αντιπροσωπευτική για τον χαρακτήρα που ενσαρκώνουν, αλλά καταφέρνει να εστιάσει τον θεατή στις πληροφορίες που επιδιώκει κάθε φορά να προσέξει. H πλαισίωση έτσι των ηθοποιών οι οποίοι υποδύονται τους αγαπημένους Kims σε έναν υπερβολικά στενό χώρο, αλλά και των Parks που φαίνονται πιο αποστασιοποιημένοι –σχεδόν ποτέ δεν συναντώνται όλοι μαζί– είναι τόσο ακριβής, που φαίνεται σχεδόν χορογραφημένη · ο Bong Joon–Ho άλλωστε είναι γνωστός για τα αναλυτικά του storyboards.

Ενδεικτικά μπορούμε να δείξουμε τα εξής αποσπάσματα: 03:07 – 03:31 (Kims), 32:15 – 33:00 (Parks).

ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΙ

SCHOLARS’ ROCK

Γνωστή ως suseok (scholars’ rock) στη Ν. Κορέα από την εποχή του Κομφούκιου, λειτουργεί ως σύμβολο για την κοινωνική ανέλιξη των Kims και ιδιαίτερα του Ki-woo, από τη στιγμή που του τη χαρίζει ο φίλος του Min-hyuk μέχρι που τηνεγκαταλείπει (και τη συμβολική της διάσταση) στο ποτάμι. Η εξοικείωση του πατέρα Ki-taek με τις λεπτομερείς πτυχές της κατοχής της συντείνει στο ότι εάν και η οικογένειά του δεν έχει οικονομικούς πόρους, προσποιούνται κάτι που δεν είναι και να κερδίζουν την συμβίωσή τους στο σπίτι των Parks.

Η ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΗΣ ΟΣΜΗΣ

Πουθενά δεν αντικατοπτρίζεται πιο καθάρα η πίστη των ανώτερων κοινωνικών τάξεων στην αίσθηση φυσικής τους ανωτερότητας από ότι στη συμβολική διάσταση της οσμής. Ζώντας στο ίδιο σπίτι, πρώτος ο μικρός γιός των Parks, Da-song, σχεδόν αποκαλύπτει το μυστικό των εργαζομένων για αυτούς, Kims, λέγοντας ότι «όλοι μυρίζουν το ίδιο». Το μοτίβο επαναλαμβάνεται αρκετές φορές στην ταινίες μέχρι που γίνεται ο καταλύτης για να συνειδητοποιήσει ο Ki-taek την ψευδαίσθηση της κοινωνικής κινητικότητας και να οδηγηθεί στη δράση και η ταινία στο τέλος της.

Ενδεικτικά μπορούμε να δείξουμε τα αποσπάσματα: 51:33 – 51:58, 1:27:13 – 1:28:30.

ΒΡΟΧΗ

Και αυτή έχει καθοδική πορεία  από τις πλούσιες γειτονιές έως τη φτωχοσυνοικία των Kims που πλημμυρίζοντας το σπίτι τους, φέρνει μαζί της λύματα, λάσπη και τη συνειδητοποίηση ότι τα όνειρα και τα σχεδιά τους δεν είχαν καμία τύχη από την αρχή. Είναι χαρακτηριστικό ότι λίγο αφού έζησαν όπως οι πλούσιοι εργοδότες τους, προσγειώθηκαν απότομα σε μια ζωή χωρίς στέγη, ρούχα και… σχέδιο.

Ενδεικτικά μπορούμε να δείξουμε τη χαρακτηριστική τελευταία σκηνή της δέυτερης πράξης στη ταινία: 1:32:10 – 1:36:19.

Ο ΣΥΜΒΟΛΙΣΜΟΣ ΤΩΝ ΑΜΕΡΙΚΑΝΩΝ ΙΘΑΓΕΝΩΝ

Η απελπισία του πατέρα της οικογενείας που κορυφώνεται στο τελευταίο και τραγικότερο μέρος της ταινίας, αναδεικνύει επίσης και τον συμβολισμό των εικόνων που σχετίζονται με τους Ιθαγενείς Αμερικάνους. Διαβάζοντας ίχνη αποικιοκρατισμού στην ταινία, στο site “Tropics of Meta” τονίζεται πώς «τα επαναλαμβανόμενα μοτίβα της’ αγγλικής γλώσσας, της στρατιωτικοποίησης και της χρήσης της υλικής κουλτούρας των Ιθαγενών» προσδίδουν στον αμερικανικό ιμπεριαλισμό, ιδιαίτερα λαμβάνοντας υπόψη την εμπλοκή της Αμερικανικής υπερδύναμης στην ιστορία της χώρας, εξίσου πρωταγωνιστικό ρόλο όπως και στον καπιταλισμό.

Τα αγγλικά ονόματα που υιοθετούν τα παιδιά των Kims προκειμένου να διδάξουν τα παιδιά των Parks, τα αμερικανικά διαπιστευτήριά που επινοούν και η πρωτοκαθεδρία της παγκόσμιας γλώσσας του καπιταλισμού στο μέλλον και των μεν και των δε (αφού οι εισαγωγικές εξετάσεις στο πανεπιστήμιο περιλαμβάνουν ένα ιδιαίτερα απαιτητικό μέρος στα αγγλικά) αναδεικνύουν μια οξύμωρα υπέρμετρη, δυτική, ιμπεριαλιστικής φύσης συμμετοχή στις εκπαιδευτικές ευκαιρίες των νέων που εκ των πραγμάτων είναι άνισες.

Ενδεικτικά μπορούμε να δείξουμε τα αποσπάσματα: 50:53 – 50:59, 1:46:58 – 1:47:37.